Η ΥΦΕΣΗ, Η ΚΡΙΣΗ ΚΑΙ ΤΑ ΜΝΗΜΟΝΙΑ !...

Στη δημόσια συζήτηση που διεξάγεται διατυπώνονται διαφορετικές απόψεις τόσο για τα αίτια της μακροβιότερης και βαθύτερης ύφεσης που γνώρισε η χώρα όσο και για τις αναγκαίες πολιτικές που θα επιτρέψουν την χώρα να επανέλθει σε διατηρήσιμους θετικούς ρυθμούς ανάπτυξης.

 

Το αναπτυξιακό πρόβλημα της Ελλάδας δεν προέκυψε από την δημοσιονομική προσαρμογή όπως υποστηρίζεται από πολλούς.

Η ύφεση εκδηλώθηκε το 2008 και αντίθετα από τις θεωρητικές προβλέψεις βάθυνε περισσότερο το 2009 παρά την επεκτατική δημοσιονομική πολιτική του 2009. Η ταχεία δημοσιονομική προσαρμογή της τετραετίας 2010-2013 σίγουρα βάθυνε την ύφεση και επιμήκυνε τη διάρκεια της.

 

Υποστηρίζω ότι το πρόβλημα της ελληνικής οικονομίας ήταν και παραμένει κατά βάση διαρθρωτικό, πρόβλημα παραγωγικού προτύπου. Η ελληνική οικονομία δεν κατάφερε να ανταποκριθεί με επιτυχία στις προκλήσεις της παγκοσμιοποίησης αλλά και της συμμετοχής στην ΟΝΕ και να προστατέψει θέσεις εργασίας και εισοδήματα.

 

Από την ημέρα ένταξης στην ΟΝΕ, η ελληνική οικονομία άρχισε να χάνει χρόνο με τον χρόνο έδαφος σε όρους ανταγωνιστικότητας. Αυτό υπήρξε το αποτέλεσμα της αδυναμίας του πολιτικού συστήματος αλλά και των οικονομικών παραγόντων να κατανοήσουν τους νέους όρους του παιχνιδιού. Έτσι η οικονομία απόκτησε ένα διογκωμένο μη παραγωγικό και μη ανταγωνιστικό τμήμα στον οποίο μεταφέρθηκαν ανθρώπινοι και υλικοί πόροι από το τμήμα της οικονομίας που ήταν εκτεθειμένο στον διεθνή ανταγωνισμό, το οποίο σταδιακά αποδυναμώθηκε σε σημαντικό βαθμό.

 

Η εικόνα αυτή αποτυπωνόταν καθαρά στην πορεία του ισοζυγίου τρεχουσών συναλλαγών το οποίο από την επομένη της ένταξης στην ΟΝΕ διευρύνονταν συνεχώς μέχρι που έφτασε στο πρωτοφανές μέγεθος του 15% το 2008. Αυτός ήταν ένας πρόδρομος δείκτης της επερχόμενης βαθιάς ύφεσης και ανεργίας.

 

Θα περίμενε κάποιος ότι οι εξελίξεις αυτές θα προκαλούσαν εύλογη ανησυχία στα οικονομικά επιτελεία της περιόδου από το 2001 μέχρι και το ξέσπασμα της κρίσης. Αυτό όμως δεν συνέβη.

 

  Η Ελλάδα παρά την διεύρυνση του ελλείμματος στο ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών και την ταυτόχρονη αύξηση του δημοσιονομικού ελλείμματος συνέχιζε -είναι και αυτό μια πρόσθετη ένδειξη της ατέλειας των αγορών- να έχει πρόσβαση στις αγορές με πολύ μικρό κόστος. Έτσι, το ζήτημα λήψης διαρθρωτικών και όχι συγκυριακών μέτρων για την αντιμετώπιση των ανισορροπιών του δίδυμου ελλείμματος δεν απασχολούσε έντονα τους αρμόδιους πέρα από όσο χρειάζονταν για να αντιμετωπίσουν τις Ευρωπαϊκές παρατηρήσεις, ούτε ήταν στο επίκεντρο της δημόσιας συζήτησης.

 

  >>>Διαβάστε τη συνέχεια...

Εξίσου αδύνατοι αποδείχτηκαν και οι Ευρωπαϊκοί θεσμοί παρακολούθησης να διαμορφώσουν συνθήκες έγκαιρης αντιμετώπισης του προβλήματος όχι μόνο στην Ελλάδα αλλά και στις υπόλοιπες ευρωπαϊκές χώρες.

Όταν λοιπόν έχουν αστοχήσει υπερεθνικοί μηχανισμοί εποπτείας και πρόληψης θεωρώ ότι οι προτάσεις, για την αναμόρφωση στην λειτουργία του πολιτικού συστήματος δύσκολα θα προλάμβαναν το πρόβλημα η θα διασφάλιζαν αποτελεσματικότερο χειρισμό.

Τελικά, με το ξέσπασμα της διεθνούς κρίσης, οι αγορές άρχισαν να αποτιμούν τους κινδύνους των χωρών πολύ πιο αυστηρά με αποτέλεσμα η Ελλάδα να αποκοπεί από τις αγορές.

Έτσι ζήτησε την στήριξη των εταίρων της και υποχρεώθηκε να προχωρήσει στις προσαρμογές που συνοδεύουν το πρόγραμμα οικονομικής πολιτικής που έχει συνυπογράψει.

Να εκφράσω τις αντιρρήσεις μου για την ανάγνωση της κατάστασης που επικρατούσε πριν τις εκλογές του 2009 και τις πρόνοιες που υποτίθεται ότι έλαβε η τότε Κυβέρνηση. Ούτε τα μέτρα που προτάθηκαν ήταν αρκετά ούτε τα στατιστικά στοιχεία επαρκή.

Το πρόβλημα της Ελλάδας έγινε ακόμη πιο έντονο εξαιτίας των ατελειών που υπήρχαν στο θεσμικό πλαίσιο λειτουργίας της Ευρωζώνης. Εκτιμώ ότι η ένταση και η έκταση της ύφεσης στην Ελλάδα θα ήταν διαφορετική αν :1) H Ευρωζώνη είχε έτοιμους μηχανισμούς στήριξης, 2) Δεν λειτουργούσε τιμωρητικά -αυτό υποδηλώνουν τα αρχικά επιτόκια δανεισμού- μέσω της βοήθειας που καθυστερημένα προσέφερε στην Ελλάδα και 3) Προσέφερε μεγαλύτερη χρηματική βοήθεια ώστε να γίνει πιο αργή η δημοσιονομική προσαρμογή.

Μια βίαιη δημοσιονομική προσαρμογή που ξεκινά σε συνθήκες ύφεσης έχει σύμφωνα με την εμπειρία μικρότερες πιθανότητες να πετύχει χωρίς να ενταθούν τα υφεσιακά χαρακτηριστικά της προσαρμογής.

Να τονίσω ότι η πολιτική απόφαση των εταίρων να μην ξεπεράσει η αρχική χρηματική βοήθεια τα 110 δις ευρώ επηρέασε καθοριστικά τις υποθέσεις για το πρόβλημα αλλά και τις προτάσεις πολιτικής που ενσωματώνονταν στο πρώτο μνημόνιο.

Εξίσου αρνητικά για την οικονομία, αφού αύξησε την αβεβαιότητα και το κόστος προσαρμογής, λειτούργησε και η έλλειψη πολιτικής συναίνεσης αλλά και η σκληρή αντιπαράθεση από την αξιωματική αντιπολίτευση στο πρόγραμμα οικονομικής πολιτικής. Η στάση αυτή υπαγορεύτηκε από μικροκομματικούς υπολογισμούς όπως αποδείχτηκε εκ των υστέρων, αφού, πλέον, η ΝΔ έχει αποδεχτεί πλήρως την αναγκαιότητα των προσαρμογών και συνεχίζει απρόσκοπτα την πολιτική αυτή στο πλαίσιο της τρικομματικής κυβέρνησης.

Υπάρχουν πολλά ερωτήματα σχετικά με το τι θα μπορούσε να γίνει εναλλακτικά. Ερωτήματα που σε ορισμένες περιπτώσεις – όπως για παράδειγμα το αν η προσαρμογή θα ήταν πιο ομαλή με εθνικό νόμισμα - μας πάνε ουσιαστικά πίσω στη δεκαετία του 1990. Την άποψη αυτή στηρίζουν οικονομολόγοι αλλά και κόμματα της αντιπολίτευσης και διερευνάται στη μελέτη ως προς το τι θα σήμαινε για τη χώρα.

Πίσω από αυτές τις προτάσεις υποκρύπτεται η παραδοχή ότι η Ελλάδα δεν πληρούσε τις προϋποθέσεις της θεωρίας των άριστων νομισματικών περιοχών ώστε να συμμετάσχει στην ΟΝΕ.

Η εμπειρία από μια απόπειρα εξόδου της Ελλάδας από την ευρωζώνη θα αποδειχθεί καταστροφική για την χώρα και τους πολίτες της. Αυτό προκύπτει από την διεθνή εμπειρία αλλά και από μελέτες που επιχείρησαν να αποτιμήσουν τις συνέπειες της εξόδου.Τις τρομακτικές δυσκολίες των πρώτων χρόνων αμέσως μετά την έξοδο τις αποδέχονται και οι οικονομολόγοι που προτείνουν την έξοδο.

Επομένως το κρίσιμο ερώτημα, τώρα, είναι αν μπορεί η Ελληνική οικονομία να οδηγηθεί σε ένα μονοπάτι σταθερής και διατηρήσιμης ανάπτυξης που θα της επιτρέψει να ενταχθεί στον παγκόσμιο καταμερισμό εργασίας αποτελεσματικά. (Συνεχίζεται...).

 

Φίλιππος Σαχινίδης

Από την ομιλία του πρώην υπουργού στη Βουλή, στην παρουσίαση της μελέτης του Ευρωπαϊκού Κέντρου Αριστείας Jean Monnet «Η Έξοδος από την Κρίση: Εφαρμόσιμες Εναλλακτικές Προτάσεις»