Στη φάση που περνάμε, θυμάμαι τη φράση του Ανδρέα Παπανδρέου το Δεκέμβριο του 1993 στη συζήτηση για τον προϋπολογισμό: «ή το έθνος θα τιθασεύσει το χρέος ή το χρέος θα φάει το έθνος». Μόλις πριν δυο εβδομάδες, θεωρούσα ότι η απάντηση στο ερώτημα αυτό είχε δοθεί αμετάκλητα: Το χρέος έτρωγε το έθνος. Σήμερα, διαφαίνεται πάλι μια θετική προοπτική και ελπίδα. Μια απολύτως τελευταία ελπίδα. Το έδειξαν οι αντιδράσεις σύσσωμης της κοινωνίας τις τελευταίες δυο εβδομάδες, όταν αντιμέτωποι όλοι με το αμείλικτο δίλημμα αν θα πάρουν την ευθύνη της κατάρρευσης με κοινωνικά ανεύθυνες και εθνικά καταστροφικές δράσεις, έκαναν πίσω. Όταν σιωπηρά, αλλά εμφατικά, η κοινωνία στήριξε την επιλογή κυβέρνησης υπό το Λουκά Παπαδήμο.
Μπορώ να υποστηρίξω ότι σήμερα βρισκόμαστε σε ένα σημείο που πρέπει να ξεκινήσει η αντίστροφη μέτρηση; Μπορώ να υποστηρίξω ότι βρισκόμαστε σε ένα σημείο, στο οποίο πρέπει να αναλάβουμε όλοι τις ευθύνες μας και να αρχίσουμε να ανεβαίνουμε αντί να κατεβαίνουμε;
Όπως βλέπετε, εκφράζομαι με ερωτηματικό, γιατί απλούστατα δεν είμαι σίγουρος για την απάντηση. Δεν είμαι σίγουρος, γιατί αν μπορούμε πράγματι να απαντήσουμε σήμερα θετικά, θα μπορούσαμε να το είχαμε πει και νωρίτερα, και για να μην το είχαμε πει νωρίτερα, φαίνεται ότι για κάποιους λόγους είμαστε μία κοινωνία χαμένων ευκαιριών. Και φυσικά, δεν αναφέρομαι σε ατομικό αλλά σε συλλογικό επίπεδο. Δεν ευθύνονται όλοι και με ισότιμο τρόπο για την πορεία αυτή. Δεν έχουν την ίδια ευθύνη οι πολίτες και το πολιτικό σύστημα. Όμως, συλλογικά φτάσαμε στη σημερινή πραγματικότητα, και γι' αυτό συλλογικά μόνο θα μπορέσουμε να την ξεπεράσουμε. Παρ' όλες τις εξαιρετικά δυσμενείς συνθήκες, η προσωπική μου απάντηση στο ερώτημα αν μπορούμε να περάσουμε σε ανοδική τροχιά, είναι θετική. Ναι, μπορούμε, αλλά με δυσκολίες, με αναζήτηση νέων επιλογών, με υπομονή και σκληρή δουλειά.
Ζούμε σε έναν εκρηκτικό βολονταρισμό, που παίρνει μια μορφή υπερφίαλου και παραπλανητικού βερμπαλισμού, ο οποίος αφού καλλιεργήθηκε για μακρύτατο χρόνο και αφού οδήγησε τη χώρα στην κρίση, εξακολουθεί να νομίζει ότι ακόμα και σήμερα η κρίση μπορεί να ξεπεραστεί με τους ίδιους τρόπους, τις ίδιες ιδεοληψίες και αντιλήψεις που οδήγησαν στην κρίση.
Θεωρώ ότι μέσα στην κοινωνία μας έχουν ιδεολογικοποιηθεί αυτοκαταστροφικές εμμονές. Ότι έχει ιδεολογικοποιηθεί -ώστε να νομιμοποιείται στα μάτια κοινωνικών τμημάτων- ένα ολόκληρο πλέγμα πολιτικών, οι οποίες δήθεν ωφελούν ευρύτατα στρώματα, ενώ κατ' επανάληψη οι επιλογές αυτές έχουν στραφεί εναντίον του απλού κόσμου και της χώρας, δημιουργώντας έναν όλο και σκληρότερο λογαριασμό, τον οποίο ο κόσμος αυτός κάποια στιγμή πληρώνει σκληρά. Αρκεί να αναφέρω μια λέξη: ασφαλιστικό. Επιπλέον, σήμερα, αντί να δίνουμε μάχες για ένα στρατηγικό σχέδιο εξόδου από τη χειρότερη στιγμή των τελευταίων πολλών δεκαετιών, υπάρχουν φωνές που μας οδηγούν 1.300 χρόνια πίσω, επαναλαμβάνοντας το βυζαντινό διχασμό με το μανδύα του μνημονομάχου και του μνημονολάγνου. Είμαστε στ' αλήθεια μια περίεργη κοινωνία, που διατηρεί περίεργες παραδόσεις, που θεωρούμε ότι συμβολίζουν και εθνική υπερηφάνεια.
Για δεκαετίες πορευτήκαμε μια εύκολη και ανέμελη ζωή, όπου, με εξαίρεση κάποιων φωνών, οικοδομούσαμε το βιοτικό μας επίπεδο μεταθέτοντας το λογαριασμό στο μέλλον. Έναν λογαριασμό που τον πληρώνουμε σήμερα σωρευτικά.
Στην ουσία, με απίστευτη απληστία αρπάζαμε από το μέλλον ό,τι μπορούσαμε προκειμένου να χαρούμε ένα καλύτερο σήμερα, για να έχουμε την ψευδαίσθηση ότι ήμασταν έξυπνοι, ικανοί, παραγωγικοί. Ήμασταν όλα απ' αυτά, σίγουρα, απλώς όχι όσο νομίζαμε. Την απληστία αυτή την ασκούσαμε σε βάρος των νέων, των μελλοντικών γενεών, ξεχνώντας ότι σήμερα ο μέσος όρος προσδόκιμου βίου είναι σχεδόν 80 χρόνια, και μαζί με τους νέους, τα παιδιά και τα εγγόνια μας, θα είμαστε κι εμείς αυτοί που θα πλήρωναν το λογαριασμό.
Φερθήκαμε με ακόμα μεγαλύτερο βαθμό απληστίας απ' ό,τι οι άπληστες αγορές. Καταγγέλλουμε τις αγορές, αλλά θέλουμε να ακολουθήσουμε τα χνάρια της απληστίας τους. Στην ουσία φερθήκαμε ακόμα χειρότερα, ακόμα πιο παράλογα και άπληστα από τις αγορές. Γιατί μεταξύ αγορών και επιλογών μας υπάρχει μια θεμελιακή διαφορά: ότι ενώ οι αγορές μέσα από την απληστία βγαίνουν κερδισμένες, εμείς μέσα από την απληστία βγαίνουμε χαμένοι.
Το γεγονός ότι είμαστε για τρίτη χρονιά σε μια βαθιά κρίση μέσα στην οποία αντί να δίνουμε μάχες για να οικοδομήσουμε νέες προοπτικές, δίναμε μάχες που μας κρατούν σταθερά μακριά από μια θετική προοπτική, δείχνει ότι δεν έχουμε ξεκαθαρίσει ούτε τι πρέπει ούτε τι μπορούμε ούτε τι θέλουμε να κάνουμε. Ίσως γιατί κοιτάμε πίσω, προς αυτά που τα χρόνια που πέρασαν τα αποκτήσαμε με εύκολους τρόπους, αγνοήσαμε όμως παντελώς την αξία που είχαν, ενώ στη συνέχεια αρνηθήκαμε να κατανοήσουμε ακόμα και πώς θα τα διατηρήσουμε. Έτσι, αρκετά απ' αυτά χάθηκαν.
Για δεκαετίες πορευτήκαμε μια εύκολη και ανέμελη ζωή, όπου, με εξαίρεση κάποιων φωνών, οικοδομούσαμε το βιοτικό μας επίπεδο μεταθέτοντας το λογαριασμό στο μέλλον. Έναν λογαριασμό που τον πληρώνουμε σήμερα σωρευτικά.
Στην ουσία, με απίστευτη απληστία αρπάζαμε από το μέλλον ό,τι μπορούσαμε προκειμένου να χαρούμε ένα καλύτερο σήμερα, για να έχουμε την ψευδαίσθηση ότι ήμασταν έξυπνοι, ικανοί, παραγωγικοί. Ήμασταν όλα απ' αυτά, σίγουρα, απλώς όχι όσο νομίζαμε. Την απληστία αυτή την ασκούσαμε σε βάρος των νέων, των μελλοντικών γενεών, ξεχνώντας ότι σήμερα ο μέσος όρος προσδόκιμου βίου είναι σχεδόν 80 χρόνια, και μαζί με τους νέους, τα παιδιά και τα εγγόνια μας, θα είμαστε κι εμείς αυτοί που θα πλήρωναν το λογαριασμό.
Φερθήκαμε με ακόμα μεγαλύτερο βαθμό απληστίας απ' ό,τι οι άπληστες αγορές. Καταγγέλλουμε τις αγορές, αλλά θέλουμε να ακολουθήσουμε τα χνάρια της απληστίας τους. Στην ουσία φερθήκαμε ακόμα χειρότερα, ακόμα πιο παράλογα και άπληστα από τις αγορές. Γιατί μεταξύ αγορών και επιλογών μας υπάρχει μια θεμελιακή διαφορά: ότι ενώ οι αγορές μέσα από την απληστία βγαίνουν κερδισμένες, εμείς μέσα από την απληστία βγαίνουμε χαμένοι.
Το γεγονός ότι είμαστε για τρίτη χρονιά σε μια βαθιά κρίση μέσα στην οποία αντί να δίνουμε μάχες για να οικοδομήσουμε νέες προοπτικές, δίναμε μάχες που μας κρατούν σταθερά μακριά από μια θετική προοπτική, δείχνει ότι δεν έχουμε ξεκαθαρίσει ούτε τι πρέπει ούτε τι μπορούμε ούτε τι θέλουμε να κάνουμε. Ίσως γιατί κοιτάμε πίσω, προς αυτά που τα χρόνια που πέρασαν τα αποκτήσαμε με εύκολους τρόπους, αγνοήσαμε όμως παντελώς την αξία που είχαν, ενώ στη συνέχεια αρνηθήκαμε να κατανοήσουμε ακόμα και πώς θα τα διατηρήσουμε. Έτσι, αρκετά απ' αυτά χάθηκαν.
Αναρτήσεις
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου