ΤΕΛΕΙΩΣΕ ΤΟ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΟΝΕΙΡΟ ?...

Είχαν δίκιο, τελικά, οι ευρωσκεπτικιστές; Ηταν το όνειρο για μια ενωμένη Ευρώπη - εμπνευσμένο από φόβους για άλλον έναν ευρωπαϊκό πόλεμο, και στηριγμένο στην ιδεαλιστική ελπίδα ότι τα εθνικά κράτη ήταν απαρχαιωμένα και θα έδιναν τη θέση τους σε καλούς Ευρωπαίους - ένα ουτοπικό αδιέξοδο;

Εκ πρώτης όψεως, η σημερινή κρίση της Ευρώπης, η οποία κάποιοι προβλέπουν ότι θα διαλύσει την Ευρωπαϊκή Ενώση, είναι χρηματοπιστωτική. Ο Ζακ Ντελόρ, ένας από τους αρχιτέκτονες του ευρώ, ισχυρίζεται τώρα ότι η ιδέα του για ένα κοινό νόμισμα ήταν καλή, αλλά η «εφαρμογή» της ήταν ελαττωματική, επειδή επέτρεψε στις πιο αδύναμες χώρες να δανείζονται υπερβολικά.

Αλλά, στα θεμέλιά της, η κρίση είναι πολιτική. Οταν εθνικώς κυρίαρχα κράτη έχουν το δικό τους νόμισμα, οι πολίτες είναι πρόθυμοι να δουν τα χρήματα της φορολογίας τους να πηγαίνουν στις πιο αδύναμες περιοχές. Αυτό είναι μια έκφραση εθνικής αλληλεγγύης, μιας αίσθησης ότι οι πολίτες ανήκουν στην ίδια χώρα και είναι έτοιμοι, σε μια κρίση, να θυσιάσουν τα προσωπικά τους συμφέροντα για το καλό του συνόλου.

Αλλά αυτό δεν συμβαίνει πάντα, ούτε σε εθνικά κράτη. Πολλοί κάτοικοι της βόρειας Ιταλίας δεν μπορούν να δουν γιατί θα έπρεπε να πληρώνουν για τον πιο φτωχό νότο. Εύποροι Φλαμανδοί στο Βέλγιο δεν θέλουν να στηρίξουν άνεργους Βαλώνους. Αλλά, συνολικά, ακριβώς όπως οι πολίτες δημοκρατικών κρατών ανέχονται την κυβέρνηση που κέρδισε τις τελευταίες εκλογές, και αυτοί συνήθως αποδέχονται την οικονομική αλληλεγγύη.

Από την στιγμή που η ΕΕ δεν είναι ούτε ένα εθνικό κράτος, ούτε μια δημοκρατία, δεν υπάρχει «ευρωπαϊκός λαός» για να παρασταθεί στην ΕΕ σε σκληρούς καιρούς. Πλούσιοι Γερμανοί και Ολλανδοί δεν θέλουν να πληρώσουν για το οικονομικό χάλι στο οποίο έχουν βρεθεί σήμερα οι Ελληνες, οι Πορτογάλοι ή οι Ισπανοί.

Αντί να δείξουν αλληλεγγύη, ηθικολογούν, λες και όλα τα προβλήματα στη μεσογειακή Ευρώπη ήταν το αποτέλεσμα εκ γενετής τεμπελιάς, ή της διεφθαρμένης φύσης, των πολιτών της. Το αποτέλεσμα είναι ότι οι ηθικολόγοι διακινδυνεύουν να γκρεμίσουν την κοινή στέγη πάνω στο κεφάλι της Ευρώπης, και να αντιμετωπίσουν τους εθνικιστικούς κινδύνους, για την αποτροπή των οποίων δημιουργήθηκε η ΕΕ.

Η Ευρώπη πρέπει να επιδιορθωθεί πολιτικώς όσο και οικονομικώς. Είναι κλισέ, αλλά παρά ταύτα αλήθεια, ότι η ΕΕ υποφέρει από ένα «δημοκρατικό έλλειμμα». Το πρόβλημα είναι ότι η δημοκρατία δεν έχει λειτουργήσει ποτέ παρά μόνον μέσα σε εθνικά κράτη, όπου οι πολίτες έχουν την αίσθηση του ανήκειν.

>>>Διαβάστε τη συνέχεια...

Είναι αυτό δυνατόν σε ένα υπερ-εθνικό σώμα όπως η ΕΕ; Αν η απάντηση είναι όχι, ίσως είναι καλύτερο να αποκαταστήσουμε την εθνική κυριαρχία του κάθε ευρωπαϊκού εθνικού κράτους, να εγκαταλείψουμε το κοινό νόμισμα και να ξεχάσουμε ένα όνειρο που απειλεί να γίνει εφιάλτης.
Αυτό σκέφτονται οι πιο ριζοσπαστικοί ευρωσκεπτικιστές στη Βρετανία, οι οποίοι δεν μοιράστηκαν από την αρχή το όνειρο της ΕΕ. Είναι εύκολο να το αψηφήσουμε σαν βρετανικό σωβινισμό - σαν τη νησιώτικη νοοτροπία ενός λαού που ζει σε θαυμάσια απομόνωση. Αλλά, προς υπεράσπιση της Βρετανίας, οι πολίτες της έχουν μεγαλύτερη και πιο επιτυχημένη δημοκρατική ιστορία από τους περισσότερους λαούς στην ηπειρωτική Ευρώπη.

Επιπλέον, ακόμη και αν η διάλυση της Ευρώπης ήταν δυνατή, θα είχε ένα τεράστιο κόστος. Η εγκατάλειψη του ευρώ, παραδείγματος χάριν, θα γονάτιζε το τραπεζικό σύστημα της Ευρώπης, με συνέπειες και για την Γερμανία και τον εύπορο βορρά, και για τις χειμαζόμενες χώρες στον νότο. Και, αν η ελληνική και ιταλική οικονομία αντιμετωπίζουν δύσκολη ανάκαμψη εντός της ευρωζώνης, σκεφτείτε πόσο οδυνηρό θα ήταν να αποπληρώσουν τα χρέη τους που είναι σε ευρώ, με υποτιμημένες δραχμές ή λιρέτες.

Εκτός από τον οικονομικό, θα υπήρχε και ένας πραγματικός κίνδυνος να πετάξουμε στα σκουπίδια τα κέρδη που έχει φέρει η ΕΕ, ιδίως στο ζήτημα της θέσης της Ευρώπης στον κόσμο. Σε απομόνωση, οι ευρωπαϊκές χώρες θα είχαν περιορισμένη παγκόσμια σημασία. Ως ένωση, η Ευρώπη έχει ακόμη πολύ μεγάλο βάρος.

Η εναλλακτική λύση της διάλυσης της ΕΕ είναι η ενίσχυσή της - να συσσωρευθεί το χρέος και να δημιουργηθεί ένα ευρωπαϊκό υπουργείο Οικονομικών. Αλλά αν πρόκειται να το αποδεχθούν αυτό οι ευρωπαίοι πολίτες, η ΕΕ χρειάζεται περισσότερη δημοκρατία. Αυτό εξαρτάται από μια ζωτική συναίσθηση ευρωπαϊκής αλληλεγγύης, που δεν θα έρθει από ύμνους, σημαίες, ή από άλλα κόλπα που θα σκαρφιστούν γραφειοκράτες στις Βρυξέλλες.
Κατ' αρχάς, πλούσιοι βορειοευρωπαίοι πρέπει να πειστούν ότι είναι προς το συμφέρον τους να ενισχύσουν την ΕΕ, όπως όντως είναι. Στο κάτω κάτω, αυτοί κέρδισαν τα περισσότερα από το ευρώ, χάρη στο οποίο μπόρεσαν να κάνουν φτηνές εξαγωγές στους Ευρωπαίους του νότου.

Κατά δεύτερον, οι θεσμοί της ΕΕ στις Βρυξέλλες, το Λουξεμβούργο και το Στρασβούργο θα πρέπει να έρθουν πιο κοντά στους Ευρωπαίους πολίτες.
Ισως οι Ευρωπαίοι θα μπορούσαν να ψηφίζουν για τα μέλη της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, με υποψηφίους να κάνουν εκστρατεία σε άλλες χώρες, αντί μόνο στη δική τους. Ισως οι Ευρωπαίοι θα μπορούσαν να εκλέγουν έναν πρόεδρο.
Η δημοκρατία μπορεί να μοιάζει σαν τρελό όνειρο σε μια κοινότητα 27 εθνικών κρατών, και ίσως είναι. Αλλά εκτός και αν είμαστε πρόθυμοι να εγκαταλείψουμε την οικοδόμηση μιας πιο ενωμένης Ευρώπης, σαφώς και αξίζει να το σκεφθούμε καλύτερα.

Και ποιός μπορεί να πει τί είναι δυνατόν να γίνει; Σκεφθείτε τις ποδοσφαιρικές ομάδες, τους πιο μισαλλόδοξους, ίσως ακόμη και πρωτόγονους, θεσμούς. Πριν από 30 χρόνια, ποιός θα μπορούσε να φανταστεί ότι δύο από τις πιο δημοφιλείς ομάδες του Λονδίνου - η Αρσεναλ και η Τσέλσι - θα είχαν Γάλλο και Πορτογάλο προπονητή, αντιστοίχως, και παίκτες από την Ισπανία, την Γαλλία, την Πορτογαλία, την Βραζιλία, τη Ρωσία, την Σερβία, την Τσεχική Δημοκρατία, την Πολωνία, το Μεξικό, την Γκάνα, τη Νότια Κορέα, την Ολλανδία, το Βέλγιο, την Νιγηρία και την Ακτή του Ελεφαντοστού; Α, ναι, έχουν και έναν-δυό από την Βρετανία, επίσης.

Ian Buruma από ΤΟ ΒΗΜΑ